چرا گیربکس زوزه می‌کشد؟
زوزه کشیدن یا ناله کردن گیربکس یک علامت هشدار جدی است که نشان می‌دهد قطعات داخلی به درستی روانکاری نشده یا دچار سایش و آسیب شده‌اند. این صدا معمولاً ناشی از اصطکاک فلز روی فلز در داخل جعبه‌دنده است.
دلایل اصلی زوزه کشیدن گیربکس (اعم از دستی و اتوماتیک) حول محورهای زیر می‌چرخد:
مشکلات حیاتی روانکاری (روغن گیربکس)
مهم‌ترین و رایج‌ترین علت زوزه کشیدن گیربکس، مستقیماً به روغن (واسکازین) مربوط می‌شود.
کمبود یا آلودگی روغن گیربکس
- کاهش سطح روغن: اگر سطح روغن گیربکس (واسکازین) کم باشد، قطعات متحرک به اندازه کافی روغن‌کاری نمی‌شوند و تماس فلز با فلز باعث ایجاد صدای زوزه، سایش و افزایش دما می‌شود.
- کیفیت نامناسب یا آلودگی روغن: استفاده از روغن نامناسب یا آلوده شدن روغن به ذرات فلزی، رطوبت یا گرد و غبار، خاصیت روانکاری آن را از بین می‌برد و باعث سایش سریع چرخ‌دنده‌ها و بلبرینگ‌ها می‌شود. روغن کثیف نمی‌تواند گرمای تولید شده را به درستی دفع کند.
خرابی قطعات مکانیکی داخلی
سایش یا خرابی هر یک از اجزای داخلی که وظیفه چرخش و انتقال نیرو را بر عهده دارند، مستقیماً باعث زوزه می‌شود.
فرسودگی یا خرابی بلبرینگ‌ها (یاتاقان‌ها)
- بلبرینگ‌ها وظیفه دارند اصطکاک را در شفت‌های ورودی و خروجی به حداقل برسانند. خرابی، لقی یا فرسودگی بلبرینگ‌ها (خصوصاً بلبرینگ‌های شفت ورودی و خروجی یا پینیون) یکی از اصلی‌ترین دلایل صدای زوزه است.
- نحوه تشخیص: اگر صدای زوزه با سرعت خودرو افزایش یابد، یا در یک دنده خاص شدت بگیرد و با گرفتن کلاچ (در دستی) قطع یا کم شود، احتمال خرابی بلبرینگ بسیار بالاست.
آسیب دیدگی چرخ‌دنده‌ها
- ساییدگی و تیز شدن دندانه‌ها: چرخ‌دنده‌های گیربکس پس از کارکرد طولانی دچار سایش می‌شوند. این سایش باعث تغییر شکل دندانه‌ها، عدم درگیری صحیح و در نتیجه ایجاد صدای زوزه می‌شود.
- برخورد نامناسب دندانه‌ها: تنظیم نبودن صحیح شفت‌ها و عدم مونتاژ درست قطعات پس از تعمیر نیز می‌تواند باعث شود دندانه‌های چرخ‌دنده‌ها با هم برخورد کنند و صدای زوزه یا ناله ایجاد شود.
سایر دلایل و تفاوت‌ها
در گیربکس دستی (Manual)
- مشکلات کلاچ: در برخی موارد، خرابی قطعات کلاچ مانند بلبرینگ کلاچ (بلبرینگ رهاسازی) می‌تواند هنگام گرفتن کلاچ یا درگیر بودن دنده، صدای زوزه ایجاد کند.
- عدم هم‌راستایی شفت‌ها: عدم هم‌محوری شفت‌های ورودی و خروجی گیربکس می‌تواند فشار نامتعادلی به بلبرینگ‌ها و دنده‌ها وارد کرده و باعث ایجاد صدا شود.
در گیربکس اتوماتیک (Automatic)
- خرابی مبدل گشتاور (تورک کانورتر): مشکلات داخلی در مبدل گشتاور می‌تواند در سرعت‌های خاص یا هنگام شروع حرکت، صدای ناله یا زوزه ایجاد کند.
- خرابی پمپ روغن گیربکس: پمپ روغن مسئول تأمین فشار هیدرولیک است. اگر پمپ دچار مشکل شود، روغن‌رسانی مختل شده و صدای زوزه می‌دهد.
توصیه مهم: صدای زوزه گیربکس نشانه سایش پیش‌رونده قطعات است. نادیده گرفتن این صدا منجر به افزایش اصطکاک، تولید حرارت بالا، و در نهایت قفل شدن یا شکستن قطعات اصلی و تحمیل هزینه‌های بسیار سنگین تعمیر یا تعویض کامل گیربکس خواهد شد. با شنیدن این صدا، باید سریعاً سطح و کیفیت روغن گیربکس توسط یک مکانیک متخصص بررسی شود.
